Luchtvervuiling neemt toe

Nadelige gevolgen voor de gezondheid van bewoners

Door de verbreding van de snelwegen A27 en A12 gaan er meer auto’s rijden. Dat levert meer luchtvervuiling en geluid op. En dat heeft weer gevolgen voor de gezondheid van bewoners.

Rijkswaterstaat stelt dat in de omgeving van de A27 en de A12 de wettelijke grenswaarden van stikstofdioxide en fijnstof niet worden overschreden. Dat hebben ze berekend. Dus niets aan de hand, gewoon gaan verbreden? Want wat betekent dat ‘normen worden niet overschreden’? Wanneer er meer auto’s gaan rijden, geeft dat geen gezondheidsschade?

Luchtvervuiling en normen
De Nederlandse lucht is één van de vieste van Europa. Nederland voldoet weliswaar bijna overal aan de Europese normen voor luchtkwaliteit, maar toch sterven Nederlanders gemiddeld ruim een jaar te vroeg door luchtvervuiling. Dat blijkt uit bevolkingsonderzoek. In de praktijk komt het erop neer dat 15.000 Nederlanders gemiddeld 10 jaar te vroeg overlijden. Elk jaar weer. Dat je aan de normen kunt voldoen en toch zoveel dood en verderf zaaien, is te wijten aan de manier waarop de Europese normen tot stand gekomen zijn. Zo hoef je nu alleen nog maar te rekenen waar mensen wonen, bijvoorbeeld op de gevel van de woningen in Lunetten; in de praktijk rekent men vaak op 10 m afstand van de weg. Toen de normen werden vastgesteld (1995) moest je op 5 meter afstand van de weg rekenen. Op zich is het wel verdedigbaar dat je alleen rekent waar mensen ademen. Maar als de lucht op 5 meter aan een eis voldoet, dan weet je zeker dat de lucht op 10 m afstand schoner dan die eis is. Dus dat de mensen schonere lucht inademen. Vooral dankzij Nederland zijn dus de Europese normen afgezwakt. Nederland voldoet zo wel aan deze Europese normen, maar niet aan de eis dat de ingeademde lucht schoon genoeg is om gezondheidsschade te beperken.

Normen Wereldgezondheidsorganisatie
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft ook normen voorgesteld. Die zijn een stuk strenger dan de Europese. Voor kleine stofdeeltjes stof is de EU-norm 25 µg/m3. In de VS geldt een norm van 12 µg/m3 en de Wereldgezondheidsorganisatie adviseert om de norm op 10 µg/m3 vast te stellen. De gemeente Utrecht zegt ernaar te streven aan de WHO normen te voldoen in 2030. Ook andere overheden zoals de provincie Utrecht uiten die ambitie.
De laatste jaren komen er steeds meer wetenschappelijke bewijzen dat met name ultrafijn stof (PM 0.1) en roet zeer schadelijk zijn voor de gezondheid. Voor deze stoffen hebben de WHO en de EU echter nog geen normen opgesteld. De enige gezonde lucht is eigenlijk helemaal schone lucht. Voorlopig is het voor onze gezondheid in ieder geval beter te streven naar de WHO normen.

Berekeningen kloppen niet
De berekeningen van Rijkswaterstaat zijn veel te gunstig voorgesteld omdat ze uitgaan van te gunstige veronderstellingen zoals bijvoorbeeld hoeveel emissies auto’s uitstoten. De berekeningen gaan uit van wat op papier wordt aangeleverd door de fabrikant. Dankzij metingen (meten en niet berekenen!) weten we nu dat dit in werkelijkheid veel meer is. En zo zijn er meer aannames. Rijkswaterstaat moet rekenen met auto’s die in 2030 veel schoner zijn geworden. Omdat de minister ervan uitgaat, dat er dan beleid is waardoor auto’s schoner zijn. Maar zo hard loopt het niet met de verschoning van het wagenpark. Tot 2030 bijvoorbeeld mogen nieuwe auto’s nog steeds rijden op diesel. De minister gaat ook uit van meer elektrische auto’s. Een e-auto produceert weliswaar lokaal geen uitlaatgassen, maar slijtage van banden en wegdek zijn ook een belangrijke bron van luchtvervuiling. En die neemt sterk toe naarmate auto’s sneller rijden. Kortom: de berekeningen kloppen niet. Door de verbreding komt er meer fijnstof en roet, de luchtvervuiling neemt toe, en daarmee de gezondheidsschade voor iedereen die in de buurt woont, werkt, sport, of recreëert.

Een snelheidsbeperking van 80 km/max per uur is voor de Ring Utrecht een veel betere maatregel om luchtvervuiling en geluid te beperken en daarom ook beter voor de gezondheid van bewoners

Door de verbreding gaan meer auto’s rijden en dat heeft gevolgen voor de gezondheid van de bewoners in de aanliggende woonwijken; er komt meer fijnstof en meer roetuitstoot.

Ook wanneer de overheid voldoet aan de EU normen, dan heeft dat toch nog gevolgen voor de gezondheid. De WHO beveelt niet voor niets lagere normen dan de EU normen aan.

Op sportvelden langs de snelwegen (bijv. Maarschalkerweerd) lopen sporters meer risico, omdat ze meer vervuilde lucht inademen.

Grafiek van uitstoot door auto’s
Al sinds 2008 stoten auto’s ongeveer 0,4 gram stikstof per kilometer uit en al sinds 2008 zegt het ministerie dat ze in 2030 nog maar rond 0,15 gram per kilometer zullen uitstoten. De geschiedenis leert ons echter dat over de afgelopen 12 jaar geen verbetering is bereikt. Het is ongeloofwaardig dat dit de komende jaren wel zal gaan lukken. Hier is de wens wel heel erg de vader van de gedachte.

De lijnen in de grafiek laten zien dat de minister jaar in jaar (vanaf 2008) voorschrijft dat de emissies gaan dalen. Dat zie je: elke lijn loopt omlaag. Maar je ziet ook dat de lijnen allemaal ongeveer even hoog beginnen. Elke lijn hoort bij een jaar waarin de minister zegt dat ‘het vanaf nu het beter gaat’.
De lijnen beginnen allemaal even hoog, dus er wordt al 12 jaar gezegd dat het beter zal gaan worden maar er is nog amper verbetering gerealiseerd.

Bron grafiek: reeks publicaties van de Rijksoverheid. Bewerking grafiek Gerard Cats

Luchtvervuiling: welk risico voor je gezondheid
De uitstoot van verkeer bestaat uit allerlei stoffen, zoals stikstofdioxide (NO2), fijn stof (PM10, PM2.5) en roet.
Voor de eerste twee stoffen bestaan normen, maar voor roet helemaal nog niet. Een roetdeeltje is superklein. Het komt vooral vrij bij verbranding van diesel in motoren van auto’s, vrachtwagens en scooters; ook benzinemotoren met directe inspuiting stoten het veel uit. Het RIVM heeft een roetkaart van Nederland opgesteld. Die roetkaart lijkt op een wegenkaart. In Utrecht is sprake van hoge roetconcentraties. De concentratie van roet ligt in de gebieden die direct aan de snelwegen grenzen op een niveau van 1,2 tot 1,5 µg EC/m3, een niveau dat een direct schadelijk effect op de gezondheid heeft. Langs de Waterlinieweg is de concentratie nog hoger.

Meer informatie over luchtvervuiling: Welke gezondheidsrisicos door luchtvervuiling accepteren we?

Stille doden
De luchtvervuiling heeft effecten op de luchtwegen (astma, COPD) en het hart- en vaatstelsel, maar ook andere ziekten kunnen erdoor ontstaan of verergeren. In de in 2017 uitgekomen Bosatlas van de Veiligheid staat fijnstof als 2^e op de lijst van risico’s. Je loopt 1 op de 5900 kans dat je aan luchtvervuiling overlijdt. Veel en veel meer dan kans op een ongeluk door autorijden. Het risico is dus hoog.

Sommige groepen mensen lopen daarbij nog meer risico op schade en ziekte door luchtvervuiling. Denk aan baby’s en kinderen; mensen met longziekten, hart- en vaatziekten en ouderen. Zelfs de foetus in de baarmoeder lijdt gezondheidsschade (tragere hersengroei, te laag geboortegewicht,). Ook mensen die veel lichamelijke arbeid moeten verrichten, en sporters lopen extra risico’s. Zij ademen relatief meer vuile lucht in. Iemand die sport bijvoorbeeld, ademt ongeveer 3x zoveel lucht in als normaal.

Oplossingen?
Wat kan je doen als burger om klachten aan luchtwegen te voorkomen? Het is heel wrang te lezen bij de tips van de GGD: Als u gevoelig bent voor klachten, kunt u beter niet aan een drukke weg gaan wonen of sporten.

Half Utrecht zou dan eigenlijk al moeten verhuizen. En de sportvelden Maarschalkerweerd kunnen beter opgedoekt worden. De luchtvervuiling neemt echter zienderogen af wanneer de maximum snelheid op 80 of 90 kilometer/uur gezet wordt. Met een verhoging tot 130 kilometer/uur hebben sommige politieke partijen bewust de gezondheid van veel burgers op het spel gezet.

In Utrecht bestaat aan de universiteit een gerenommeerd instituut waar o.a. het effect van luchtverontreiniging op de volksgezondheid wordt onderzocht: het IRAS.